Normaal opgroeien gaat met vallen en opstaan. Van jongeren die opgroeien in kwetsbare omstandigheden is bekend dat zij een groter risico hebben om onvoldoende aansluiting in de samenleving te vinden. Ook hebben zij een groter risico structurele problemen te ontwikkelen op het gebied van psychosociaal functioneren en afhankelijk te worden van formele zorg en dienstverlening. Kwetsbare jongeren hebben vaak geen ondersteunend netwerk, terwijl dat in deze fase zo hard nodig is. Jongeren met jeugdhulp en verblijf die 18 jaar worden vallen te vaak tussen wal en schip doordat geen aansluitende en passende ondersteuning geboden kan worden in combinatie met huisvesting. Het risico op dakloosheid en versterking van problematiek zien we de laatste tien jaar toenemen onder jongvolwassenen.
Voor kwetsbare jongeren is de ontwikkeling naar zelfstandigheid en volwassenheid een cruciale fase. Hierin hebben we met elkaar een maatschappelijke opgave om deze jongeren zo goed mogelijk te ondersteunen.
Het advies is vanaf het 16e levensjaar al te starten met een toekomstplan van de jongere en daar de hulp op af te stemmen. Professionals en organisaties werken daarbij samen aan doorlopende en samenhangende ondersteuning.
Zelf regelen
Als jongeren 18 jaar worden, vallen zij niet meer onder de Jeugdwet. Ze krijgen te maken met de vraaggerichte Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). In plaats van dat zij de zorg aangeboden krijgen, moeten zij nu zelf hun zorg regelen en een zorgvraag opstellen. Ook andere zorgwetten, zoals de Zorgverzekeringswet en de Wet langdurige zorg kunnen een rol spelen bij de overgang naar meerderjarigheid.
Ze moeten keuzes maken in de ondersteuning die ze krijgen. Bijvoorbeeld om hun kansen op de arbeidsmarkt te vergroten of te werken aan hun zelfredzaamheid. Dat is niet voor iedere jongere haalbaar. Ze zijn ‘zorgmoe’, hebben geen zin om naar school te gaan of lopen vast in allerlei ingewikkelde procedures en plichten. Blij met hun nieuw verworven vrijheid, overschatten zij zichzelf en zien ze het nut van begeleiding niet in. Zonder de juiste ondersteuning verdwijnen ze echter van de radar en krijgen ze niet de zorg die ze nodig hebben. Dat maakt deze jongeren extra kwetsbaar. De kans is groot dat ze stoppen met hun studie of werk, dak- of thuisloos raken of in het criminele circuit terechtkomen.
GGZ
Jongeren die voor hun achttiende behandeld worden binnen de jeugd-GGZ, moet op hun 18e de overstap maken naar de GGZ voor volwassenen. Financiering vindt plaats vanuit de Zorgverzekeringswet en anders dan bij de jeugd-ggz, geldt er een eigen risico. Het eigen risico kan een reden zijn voor jongeren om hun behandeling niet voort te zetten. Doordat niet iedere zorgverzekeraar contracten heeft met dezelfde behandelaren moeten jongeren als ze 18 jaar worden meestal bij een nieuwe behandelaar starten. Met deze behandelaar moeten ze een nieuwe vertrouwensrelatie opbouwen en in sommige gevallen moet de diagnose geheel opnieuw gesteld worden. Voor de jongere voelt het alsof ze weer van vooraf aan beginnen en reden voor jongeren om de ondersteuning niet voort te zetten.
Integrale ondersteuning
In deze leeftijdsfase is continuïteit belangrijk voor de jongere en kunnen ze veel steun hebben aan een vaste contactpersoon. Maatwerk ten aanzien van hun zorgvraag is hierbij belangrijk. Daarbij moet niet alleen vanuit zorgvraag en zorgcontinuïteit gedacht worden, maar de andere leefdomeinen moeten ook op orde zijn. Om deel te nemen aan de maatschappij is het voor jongeren belangrijk om een startkwalificatie te behalen, te werken of een geschikte dagbesteding te hebben. Zorg is hieraan ondersteunend.
Zorg in cijfers
- Ruim 92 duizend 16-plussers ontvingen in 2018 jeugdhulp.
- Het aantal jongeren dat na hun 18e jeugdhulp ontving, is toegenomen tussen 2015 en 2018. Ruim 29 duizend 18-plussers ontvingen in 2018 jeugdhulp.
Binnen de Wet Langdurige Zorg is de vervolgzorg voor het grootste deel van de jongeren binnen een maand geregeld. Voor Wmo en ggz duurt het één tot zes maanden voordat jongeren vervolgzorg ontvangen.
Bron: Jeugdmonitor CBS 2019
Webinar wonen en zorg
Hoe kunnen we zorgen voor meer geschikte en betaalbare woningen en kamers voor jongvolwassenen in een kwetsbare positie? Met een aantal partners is dit vraagstuk vanuit verschillende invalshoeken besproken tijdens het webinar 'Wonen en zorg voor jongvolwassenen in een kwetsbare positie' op 14 november 2019.